14 Nisan 2025 Pazartesi

                                                                       İşverenin Rekabet Yasağı Anlaşması Yapma Hakkı ve Sınırları

Rekabet yasağı, doğru ve dengeli bir şekilde düzenlendiğinde işverenin ticari sırlarını ve müşteri ilişkilerini koruma açısından önemli bir araçtır. Ancak, iş güvencesi ve çalışma özgürlüğü gibi anayasal haklarla da dengeli bir şekilde kurulması gerekir. Hem işverenler hem de çalışanlar açısından dikkatli hazırlanması gereken bu tür sözleşmelerde hukuki destek almak büyük önem taşır.

Günümüz iş dünyasında, işverenler iş ilişkisi sona erdikten sonra eski çalışanlarının kendileriyle rekabet edecek faaliyetlerde bulunmasını engellemek isteyebilir. Bu noktada devreye giren “rekabet yasağı sözleşmesi”, Türk Borçlar Kanunu’nun 444. maddesi ve devamında düzenlenmiştir.

Türk Borçlar Kanunu m.444’e göre “… işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilir.” Buna göre rekabet yasağı sözleşmesinin konusu, işçinin iş sözleşmesi sona erdikten sonra, kendi adına işvereni ile rekabet edecek bir iş yapmaması, işverene rakip bir kuruluşta çalışmaması, rakip bir kuruluşa ortak olmaması ve ortaklıktan başka bir sıfatla olsa dahi rakip bir kuruluşla herhangi bir ilgisinin olmamasıdır.

Rekabet Yasağı Sözleşmesi Nedir?

Rekabet yasağı sözleşmesi, çalışanın iş sözleşmesi sona erdikten sonra belirli bir süre boyunca, işverenin faaliyet alanıyla rekabet edebilecek bir faaliyette bulunmamasını öngören anlaşmadır. Bu sözleşme, işverenin meşru menfaatlerini korumayı amaçlar.

Geçerli Bir Rekabet Yasağı Anlaşmasının Şartları

 Rekabet yasağının geçerli olabilmesi için bazı yasal şartların sağlanması gerekir:

            1.         Yazılı Şekil:

Rekabet yasağı mutlaka yazılı şekilde yapılmalıdır. Sözlü anlaşmalar geçersizdir. Yazılı şekil şartı ile kastedilen adi yazılı şekildir ve bu şekil şartı geçerlilik şartıdır. Bu şekil şartına riayet edilmeden yapılan rekabet yasağı sözleşmesi geçersizlik yaptırımı ile karşı karşıya kalacaktır. 

Rekabet yasağı, ayrıca yapılacak bir rekabet yasağı sözleşmesi ile kararlaştırılabileceği gibi, iş sözleşmesine konulacak rekabet yasağı kaydı ile de kararlaştırılabilir

            2.         İşverenin Meşru Menfaati:

Türk Borçlar Kanunu’nun 444/2. Maddesi “Rekabet yasağı kaydı, ancak hizmet ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa ve aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikteyse geçerlidir.” Şeklindedir. İşverenin korunmaya değer bir menfaatinin bulunması gerekir. Örneğin, çalışanın işverenin müşteri çevresine, üretim sırlarına ya da özel teknik bilgilerine erişmiş olması bu kapsamda değerlendirilir.

            3.         Süre, Yer ve Konu Bakımından Sınırlı Olması:

Rekabet yasağı makul bir süreyle, belirli bir coğrafi alanla ve işverenin faaliyet konusu ile sınırlı olmalıdır. Kanunen bu süre en fazla iki yıl olabilir. Bu hususlar Türk Borçlar Kanunu’nun 445/1. maddesinde “Rekabet yasağı, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer, zaman ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamaz.” şeklinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye aykırı olarak yapılacak rekabet yasağı sözleşmesi, hem Türk Borçlar Kanunu’na aykırılık teşkil edecek hem de anayasal hak olan çalışma özgürlüğünü tehlikeye düşürecektir. İşçinin ekonomik geleceğini tehlikeye sokan böyle bir sözleşme geçersizlik yaptırımı ile de karşı karşıya kalacaktır.

Örneğin, Türkiye genelini kapsayan bir yasak ya da çok genel bir faaliyet alanı, geçersiz sayılabilir.

Rekabet Yasağının İhlali Halinde Ne Olur?

Çalışan, geçerli bir rekabet yasağını ihlal ederse, işveren maddi ve manevi zarar talep edebilir. Sözleşmede kararlaştırılmışsa cezai şart da devreye girebilir. Ancak cezai şart da orantısız olursa hâkim tarafından indirilebilir.

İşveren İçin Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

            •          Her çalışana rekabet yasağı getirilmemeli; sadece işverenin sırlarına ulaşabilecek düzeydeki çalışanlar için uygulanmalıdır.

            •          Sözleşme hazırlanırken ölçülülük ilkesine dikkat edilmelidir. Aksi halde yasağın tamamı hükümsüz sayılabilir.

            •          Rekabet yasağının karşılığında çalışana ek bir menfaat sağlanması zorunlu değildir, ancak bu, uygulamada yasağın kabulünü kolaylaştırır.