DENETİMLİ SERBESTLİK NEDİR ŞARTLARI NELERDİR ?

18 Şubat 2025 Salı

                                           DENETİMLİ SERBESTLİK NEDİR ŞARTLARI NELERDİR ?

Denetimli Serbestlik 

Denetimli serbestlik mahkeme tarafından belirlenen süre ve şartlar çerçevesinde denetim ve gözetim planına uygun olarak şüpheli, sanık ya da hükümlünün topluma yeniden uyum sağlaması için gereken hizmet, program ve kaynakların sunulmasını içeren toplum temelli bir uygulamadır.

Denetimli serbestlik yasası, kişinin ailesiyla bağlarını sürdürebilmesi ve dış dünyayayla uyum sağlayabilmesi gerekçesiyle çıkartılmış bir yasadır. Hükümlü cezasını cezaevinde infaz ederken koşullu salıverilmesine belli bir süre kalınca tahliye edilerek dışarda sosyal hayat içerisinde denetim altında tutulmaktadır.

Cezaevinde geçirilen sürenin ardından, kalan cezanın son 1 yılı denetimli serbestlik kapsamında geçirilebilir. Ancak 30 Mart 2020 tarihine kadar işlenen bazı suçlarda denetimli serbestlik süresi 3 yıla kadar uzatılabilmektedir.

Denetimli Serbestlik Şartları Nelerdir ?

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesi, bu uygulamanın şartlarını şu şekilde belirlemiştir:

• Mahkûmun açık ceza infaz kurumunda bulunması ya da açık ceza infaz kurumunda kalma hakkını kazanmış olmasına rağmen hâlâ kapalı ceza infaz kurumunda bulunması.
• Mahkûmun koşullu salıverilmeye bir yıldan az bir süre kalmış olması.
• Mahkûmun iyi halli olduğunun, ceza infaz kurumunun idare ve gözlem kurulu tarafından verilen bir raporla belgelenmesi.
• Ayrıca, hükümlünün denetimli serbestlikten faydalanmak için kuruma yazılı bir başvuru yapması gerekmektedir.

Hükümlü olan kişi cezaevine girmemişse, kesinleşmiş ceza miktarı ne olursa olsun denetimli serbestlik yasasından yararlanılması mümkün değildir.

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesine göre, açık cezaevinde veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine 1 yıl kalan hükümlüler denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak tahliye edilebilirler.

Denetimli serbestlik tedbiri süresi bazı durumlarda 1 yıldan fazla olarak uygulanır:

• Sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan ve koşullu salıverilmesine 2 yıl veya daha az süre kalan kadın hükümlüler denetimli serbestlikten yararlanabilirler. Yani, bu hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi 2 yıla kadar çıkmaktadır.
• Maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan hükümlüler, diğer şartları da taşımaları hâlinde denetimli serbestlikten yararlanabilirler. Yani, bu hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi 3 yıla kadar çıkmaktadır.

Ağır hastalık, engellilik veya kocama hâli, Adlî Tıp Kurumundan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelendirilmelidir.

Denetimli serbestlik yasası, cezaevinde bulunan her hükümlünün doğrudan yararlanabileceği bir yasa değildir. Denetimli serbestlik uygulama koşulları suçun niteliğine, cezanın miktarına ve hükümlünün kişiliğine göre farklılık gösterir. 

Denetimli Serbestlik Türleri Nelerdir?

En yaygın denetimli serbestlik türü mevcut yazımızın konusu olan cezaların infazı aşamasında uygulanan denetimli serbestlik tedbiridir. Burada denetimli serbestlik tedbiri kesinleşmiş bir hapis cezasının infaz edilmesinin bir parçası olarak uygulanmaktadır (5275 sayılı CGTİHK m. 105/A). Ayrıca, denetimli serbestlik tedbiri, yargılamanın soruşturma veya kovuşturma aşamalarında veya kesinleşmiş bir yaptırımın infazı aşamasında da birbirinden farklı nedenlerle uygulanabilmektedir.

Uygulamada denetimli serbestlik tedbirine başvurulan diğer haller şunlardır:

1. Cezaların infazı aşamasında uygulanan denetimli serbestlik
2. Adli kontrol tedbiri
3. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması
4. Çocuğun denetim altına alınması
5. Adli para cezasına karşılık kamuya faydalı bir işte çalıştırılması
6. Elektronik kelepçe takılması
7. Kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılması
8. Tedavi tedbirleri
9. Eğitim kurumlarına devam etme zorunluluğu
10. Belirli bir yere gitmenin yasaklanması
11. Ev hapsi
12. Meslek edinme kursalarına devam etme zorunluluğu
13. Ehliyete ve ruhsata el koyma

Denetimli Serbestlik Kapsamında Uygulanan Yükümlülükler

Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezasının infazına karar verilen hükümlünün, denetimli serbestlik süresi içerisinde  aşağıdaki yükümlülüklerden bir veya birden fazlasına tabi tutulmasına karar verilebilir:

• Hükümlünün kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılmasına karar verilebilir. Hükümlünün halihazırda çalıştığı bir işi varsa bu tedbire başvurulmamaktadır.
• Hükümlünün bir konut veya bölgede denetim ve gözetim altında bulundurulmasına karar verilebilir.
• Hükümlünün belirlenen yer veya bölgelere gitmemesine karar verilebilir.
• Hükümlünün belirlenen programlara katılmasına karar verilebilir.

Hükümlü cezaevinden tahliye edildikten sonra yukarıdaki yükümlülüklerden bir veya birden fazlasına tabi tutulmasına, denetimli serbestlik müdürlüğünce karar verilir. Hükümlünün risk ve ihtiyaçları dikkate alınarak yukarıdaki yükümlülükleri değiştirilebilir, hükümlüye uygun bir denetimli serbestlik planı oluşturulabilir.

Denetimli Serbestlik İhlali Sonuçları Nelerdir?

Denetimli serbestlik kurallarına uyulmaması, hükümlünün daha ciddi yaptırımlarla karşılaşmasına yol açabilmektedir. Genel olarak, denetimli serbestlik hükümlerini ihlal eden kişiler, kalan cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmını cezaevinde tamamlamak üzere yeniden hapsedilebilmektedir.